Biografia Leona (Leo) Sternbacha może być ilustracją wpływu burzliwej historii pierwszej połowy XX wieku na życie wybitnych ludzi.
Urodził się 7 maja 1908 roku w Opatii, mieście uzdrowiskowym położonym nad Adriatykiem na terenie Chorwacji. Na początku XX tereny dzisiejszej Chorwacji, podobnie jak południowa część Polski (Galicja) wchodziły w skład Monarchii Austro-Węgierskiej. Ojciec Leo przeprowadził się do Opatii z Krakowa aby prowadzić aptekę uzdrowiskową. W kolejnych latach Leo uczęszczał do gimnazjum w Villach i Grazu, natomiast maturę zdał już w Polsce – w Bielsku. W 1926 roku rodzina przeniosła się do Krakowa, gdzie tata Leo prowadził aptekę przy ulicy Dietla a nasz bohater rozpoczął studia. Najpierw Leo studiował farmację i w 1929 roku zdobył tytuł zawodowy magistra farmacji. Jednak pasja i zamiłowanie do chemii spowodowało, że rozpoczął drugie studia, które ukończył w 1931 roku i uzyskał stopień doktora chemii Po uzyskaniu stypendium w 1937 roku wyjechał do Wiednia a następnie do Zurychu. II Wojna Światowa zastała go w Szwajcarii. Rodzina Sternbacha była pochodzenia żydowskiego, co wobec terroru hitlerowskiego związanego z akcją mającą na celu eliminację narodu żydowskiego (Holocaust) stanowiło dla nich zagrożenie życia. Matka Sternbacha pozostała w Polsce, gdzie przeżyła ukrywana przez Polaków. Natomiast Leo wraz z żoną zostali, dzięki specjalnemu programowi firmy farmaceutycznej Hoffmann-La Roche, ewakuowani do Stanów Zjednoczonych. Leo Sternbach był związany z firmą Hoffmann-La Roche do 95 roku życia (2003).
Praca w naukowa Sternbacha na początku kariery dotyczyła opracowania syntezy witaminy H (biotyny) na skalę przemysłową. Duże ilości witamin były niezbędne dla amerykańskich żołnierzy po przystąpieniu do Stanów Zjednoczonych do II Wojny Światowej. Sternbach odkrył również wiele leków bakteriobójczych, przeciwbólowych i przeciwwymiotnych, jest autorem ponad 240 patentów.
Jednak największym odkryciem było zsyntetyzowanie pierwszych na świecie benzodiazepin – chlordiazepoksydu (1957) oraz diazepamu (1959). Diazepam wprowadzono na rynek w 1963 roku pod nazwą Valium, która to nazwa pochodziła od łacińskiego „valere” – „być silnym”. Valium miało głównie pomagać w rozluźnianiu mięśni, miało jednak niespodziewany efekt uboczny polegający na uspokajaniu ludzi. Należy podkreślić, że w pierwszej połowie XX wieku Valium przewyższało wszystkie rodzaje leków uspakajających. Niestety, lekarze przepisywali go bez konsultacji z psychiatrami i w zbyt wielkich dawkach co prowadziło do rozwoju uzależnień między innymi u Elizabeth Taylor, Elvisa Presleya czy Andy’ego Warhola.
14 maja 2005 roku wprowadzony został do National Inventors Hall of Fame, gdzie znalazł się w gronie wielkich ludzi takich jak Nobel czy Edison. W roku swej śmierci otrzymał od Uniwersytetu Jagiellońskiego ozdobny dyplom doktora, który znalazł się na honorowym miejscu w jego domu. Leo Sternbach zmarł 28 września 2005 w Chapel Hill (USA).
dr hab. Agnieszka Zagórska Katedra Chemii Farmaceutycznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego Od blisko 20 lat zajmuje się naukowo poszukiwaniem nowych leków. agnieszka.zagorska@uj.edu.pl